Ortodontyczne FAQ - czyli najczęstsze pytania i odpowiedzi

Noszenie aparatu jest główną częścią procesu leczenia ortodontycznego. Efekt leczenia ortodontycznego czyli wyleczenie z wady zgryzu umożliwia zachowanie w zdrowiu zębów, przyzębia, stawów skroniowo-żuchwowych a także dobrego samopoczucia (komfortu jamy ustnej) przez wiele lat. Pomaga też w niwelowaniu niektórych wad wymowy, służy poprawie estetyki, o którą dbamy zawsze. Fakt posiadania aparatu na zębach świadczy o naszej dbałości o zdrowie i wygląd.

Poza zwyczajowym przygotowaniem jakim jest staranne umycie zębów nie trzeba specjalnie przygotowywać się do pierwszej wizyty. Zęby nie muszą być wyleczone, natomiast będą musiały być wyleczone przed założeniem aparatu ortodontycznego. Ustalając plan leczenia ortodonta zdecyduje, które zęby należy wyleczyć a których nie potrzeba leczyć bo np. będzie trzeba je usunąć. Podczas pierwszej wizyty ortodonta zdecyduje też czy potrzeba wykonać inne zabiegi lub badania niezbędne przed założeniem aparatu. Ogólnie można powiedzieć, że na pierwszych wizytach pacjent dowie się wszystkiego co trzeba aby skutecznie przeprowadzić leczenie ortodontyczne.

Nie ma ściśle określonej granicy wieku, do której warto prowadzić leczenie ortodontyczne. Należy pamiętać, że służy ono nie tylko poprawieniu estetyki ale przede wszystkim zachowaniu w zdrowiu zębów i przyzębia. Średnia wieku pacjentów to 15-40 lat. Jest to wiek, w którym często dochodzi do stłaczania się zębów lub przeciwnie, powstawania szpar między nimi, np. na skutek utraty niektórych zębów. Leczeniem ortodontycznym możemy te zęby tak poprzesuwać by powróciły do pierwotnego, prawidłowego ustawienia, możemy niekiedy uniknąć leczenia protetycznego, np. przesunąć zęby tak by zamknąć lukę po utraconym zębie lub jeśli to konieczne można przygotować pacjenta do późniejszego leczenia protetycznego.

Aparat stały nie przeszkadza w jedzeniu pewnych produktów, w tym szczególnym okresie jakim jest noszenie aparatu ortodontycznego, należy unikać aby nie uszkodzić aparatu i skutecznie zadbać o higienę jamy ustnej. Więcej o niezalecanych produktach można znaleźć w punkcie 1.10. (Czego nie można jeść podczas noszenia aparatu?).

Na założenie aparatu ortodontycznego stałego zwykle rezerwujemy około 1,5-2 godziny.

Jest bardzo wiele czynników które wpływają na czas trwania wizyty kontrolnej, bardzo dużo zależy od samego pacjenta, jak dba o aparat (czy np. niezbędna jest naprawa aparatu, podklejenie zamka itp.) i higienę zębów, zależy od etapu leczenia, czy wymienia się łuki, czy trzeba wykonać czyszczenie zębów itd. Ogólnie można powiedzieć, że wizyta kontrolna trwa od 15 minut do 1 godziny.

Na pierwszą wizytę u ortodonty zęby nie muszą być wyleczone, patrz też pkt.1.2. (Jak należy przygotować się przed pierwszą wizytą u ortodonty?).

O zęby trzeba dbać zawsze a w trakcie leczenia aparatem stałym szczególnie, tzn. należy więcej czasu poświęcić na higienę tak by wszystkie powierzchnie zębów i elementy aparatu oczyścić starannie. Służą do tego specjalne akcesoria do dbania o aparat i zęby, takie jak specjalne szczoteczki, pasty, płyny do płukania ust. Dbałość o higienę w tym szczególnym czasie pomoże uniknąć ewentualnych komplikacji i przyczynić się do sprawnego (może nawet szybszego) wyleczenia wady ortodontycznej. Wszystkie te zabiegi wymagają trochę dodatkowej pracy i zręczności manualnej ale pacjenci zwykle doskonale sobie z tym radzą. Więcej o tym jak czyścić zęby znajdziesz w dziale Higiena zębów z aparetm ortodontycznym stałym w górę

Należy szczególnie uważać aby nie uszkodzić jego poszczególnych elementów do czego np. może przyczynić się spożywanie niewskazanych produktów żywnościowych, patrz pkt.1.10. (Czego nie można jeść podczas noszenia aparatu?) i pośrednio niedostateczna dbałość o higienę zębów (patrz pkt.1.8. Jak dbać o zęby podczas leczenia?). Należy też zachować ostrożność podczas uprawiania sportów, w tym wypadku pomocne mogą być specjalne ochraniacze. Warto jeszcze zwrócić uwagę na możliwość przebarwienia pewnych elementów aparatu o których mowa w punkcie 2.2. (Co wpływa na przebarwienie?).

Do takich produktów zaliczyć należy wszelkie produkty twarde (np. twarde owoce i warzywa - jabłka, gruszki, marchewka itp., suchary, twarde pieczywo, twarde słodycze, orzechy, tzw. słodkie batony), ciągnące i oklejających zęby (np. toffi, wspomniane wcześniej batony) próchnicotwórcze (dosładzane soki owocowe, słodkie napoje gazowane, słodycze itp.). w górę

Spożywanie bardzo gorących produktów jest niewskazane nie tylko ze względu na aparat ale też na stan zdrowia zębów i przyzębia.

Samo zakładanie aparatu nie boli ale jest praco- i czasochłonne, wymaga więc od pacjenta trochę cierpliwości.

Próg bólowy i zjawiska zachodzące podczas leczenia są sprawą bardzo indywidualną, jednych boli bardziej, innych mniej a jeszcze innych wcale. Jeśli pojawia się ból to najczęściej przez pierwsze 2-3 dni po wizycie, można wtedy zażyć zalecony przez lekarza środek przeciwbólowy. Występowanie bólu po wizycie jest zjawiskiem normalnym, świadczy o postępującej korekcie ustawienia zębów, oczywiście jeśli ból nie występuje to wcale nie znaczy że taka korekta nie zachodzi, jest po prostu dla danego pacjenta bezbolesna. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy kontaktować się z lekarzem prowadzącym.

Sytuacja jest podobna jak w punkcie 1.13. (Czy noszenie aparatu stałego boli?) ponieważ na zęby działają podobne siły, różnica polega na tym, że w przypadku aparatu ruchomego ból ustępuje po jego zdjęciu.

Martwy ząb nie jest przeciwwskazaniem do założenia aparatu, ząb musi być jednak prawidłowo przeleczony.

Nie zaleca się żucia gumy podczas noszenia aparatu.

Wielkość zamków jest niewielka i nie ma wpływu na zmianę rysów twarzy, natomiast czym innym jest wpływ procesu leczenia na zmianę rysów twarzy.

Krwawienie zwykle związane jest z nieprawidłową higieną, która powoduje stan zapalny dziąseł a w konsekwencji ich krwawienie. Może się również zdarzyć, że pewne elementy aparatu mogą przyczynić się do otarć śluzówki (tzw. odleżyn), które również mogą powodować niewielkie krwawienia. Zwykle lekarz instruuje pacjenta jak radzić sobie w takich sytuacjach, np. poprzez zastosowanie specjalnego zabezpieczającego wosku oraz smarowanie ranki odpowiednią maścią leczniczą.

Zasada jest taka, że aparat ortodontyczny zakłada, kontroluje i zdejmuje ten sam lekarz. Ma to na celu dobro pacjenta, ponieważ lekarz, który od początku sprawuje opiekę nad pacjentem ma pełną wiedzę co do stanu pacjenta na wszystkich etapach jego leczenia.

Generalnie można, ale wszystko zależy od typu aparatu ortodontycznego i głębokości na jakie się schodzi. Zamiar nurkowania należy koniecznie skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Hm... podobno nie, ale na pewno dostarcza niespotykanych, dodatkowych doznań...

Obecność aparatu nie ma wpływu na ciążę, ale koniecznie trzeba poinformować o tym fakcie lekarza prowadzącego.

Po zdjęciu aparatu nie zostaną żadne ślady pod warunkiem, że pacjent należycie dba o higienę. Patrz też pkt. 1.8. (Jak dbać o zęby podczas leczenia?) i pkt. 1.9. (Jak dbać o aparat podczas leczenia?).

Bywają takie przypadki, że wyleczenie z wady zgryzu wymaga usunięcia zęba czy zębów, a następnie poprzesuwanie pozostałych zębów aparatem ortodontycznym. Tylko dzięki takiemu zabiegowi istnieje możliwość ich ustawienia w prawidłowych warunkach zgryzowych. Decyzja o usunięciu zębów jest trudna ale czasem konieczna.

Aparatowi to nie zaszkodzi a co do reszty trzeba pytać dermatologa.

Zalecana jest dieta papkowata aby dodatkowo nie obciążać zębów, na które działa aparat ortodontyczny.

Tak. Jeśli już nie można było się powstrzymać przed zjedzeniem potrawy zawierającej czynnik barwiący to należy niezwłocznie po posiłku starannie umyć zęby i aparat co pozwoli zachować go dłużej w dobrej kondycji. Przypominam, że dobrym zwyczajem jest mycie zębów po każdym posiłku, beż względu na to czy nosimy aparat i jakie potrawy jedliśmy.

Pierwsze efekty widać zwykle dość szybko, już na pierwszej kontroli wnikliwy obserwator je dostrzeże, a w pierwszych trzech miesiącach są wyraźne. Trzeba jednak podkreślić że "przesuwanie" się zębów to złożony proces biomechaniczny, który wymaga czasu.

Można wskazać na pewne objawy, które powinny skłonić pacjenta do odwiedzenia gabinetu ortodontycznego i skonsultowania się z lekarzem specjalistą. Objawy te są nieznacznie różne dla dzieci i dla osób dorosłych, i tak odpowiednio:
Jakie objawy u dziecka wskazują na potrzebę konsultacji ortodontycznej:
- asymetria w rysach twarzy
- szkodliwe nawyki (np. ogryzanie paznokci, ołówków, długopisów, ssanie palca, smoczka) (przykład)
- wada wymowy
- oddychanie ustami
- dysfunkcja języka
- stale otwarta buzia
- przedwczesna utrata zębów mlecznych (najczęściej na skutek powikłań próchnicy)
- nadmiernie wysunięta lub cofnięta bródka
- nieprawidłowe uszeregowanie zębów: nadmierne stłoczenia lub szpary między zębami

Jakie objawy u osoby dorosłej wskazują na potrzebę konsultacji ortodontycznej:
- zgrzytanie zębami
- ścieranie się zębów
- odsłanianie się szyjek zębów
- stłaczanie się zębów
- nadmierne odkładanie się kamienia
- niezadowalająca kosmetyka w postaci stłoczeń, obrotów zębów, szpar

Zęby można a nawet trzeba piaskować ze względów higienicznych. Przeciwskazaniami dla piaskowania mogą być choroby przyzębia w aktywnej fazie (paradontoza) z objawem w postaci zapalenia przyzębia.

Można, stosowanie irygatorów to jeden ze skuteczniejszych sposobów na poprawę higieny jamy ustnej.

Do wykonania zdjęcia RTG muszą być wskazania. Nie robi się go bez powodów. PTO (Polskie Towarzystwo Ortodontyczne) zaleca wykonywanie zdjęć rentgenowskich według wskazań lekarskich przed, w trakcie i na koniec leczenia ortodontycznego. Ocenia się na nich stan zębów (próchnica, uszkodzenie wierzchołków korzeni, choroby tkanek okołowierzchołkowych), stan wyrostka zębodołowego, uszeregowanie zębów, rysy twarzy, profil. Pacjenci czasem nie chcą wykonywać zdjęć np. z obawy przed promieniowaniem, ale obecnie w nowych aparatach cyfrowych dawki promieniowania są bardzo niewielkie a czas naświetlania minimalny. Zdjęcia dostarczają cennych informacji pozwalających uniknąć ew. powikłań i zakończyć leczenie z optymalnym efektem.

Absolutnie nie powinno się samemu reperować aparatu. Samodzielna, nieprawidłowa próba naprawienia aparatu może powodować jego wadliwe działanie a co się z tym wiąże, może szkodzić zębom zamiast je leczyć. Zawsze w przypadku awarii należy skontaktować się z lekarzem.

Na przebarwienie wpływają te produkty spożywcze, które zawierają silne barwniki. Mogą to być:
owoce lub warzywa:
- czerwone buraki, czerwona papryka (ostra i słodka), wiśnie, czarne porzeczki, jagody, aronia

napoje:
- kawa (nawet z mlekiem), herbata (wszystkie gatunki, nie wyłączając zielonej), cola, soki z owoców wymienionych powyżej, czerwone wino

sosy zawierające barwiące składniki:
- z dodatkiem curry (lub kurkumy), sojowy, chili, tabasco, lub inne zawierające wymienione powyżej barwiące warzywa lub owoce
barwione słodycze:
- żelki, cukierki, lody i lizaki (zwłaszcza te barwiące język)

Do przebarwień przyczynić się może palenie tytoniu.

Wosk służy do zabezpieczania ostrych elementów aparatu, po to aby nie powodowały podrażnienia śluzówki jamy ustnej. Nie stosuje się go zawsze, ale tylko w uzasadnionych przypadkach. Jeśli po założeniu aparatu czujesz, że pewne jego elementy ocierają śluzówkę (najczęściej są to okolice pierścieni lub zamki na zębach ustawionych bardzo nieprawidłowo) należy użyć wosku, naklejając go na te elementy aparatu, które powodują te podrażnienia. Jeśli wosk się zetrze (zmyje, zje) nakładamy go ponownie.